FATTOHHON.COM

МУҲАММАДАЛИ ИСКАНДАРОВ: РЕЖИССЁР, РЕЖИССЁРДАН КАМЧИЛИК ҚИДИРИШИ... 03.08.2014 13:52

Муҳаммадали Искандаров 1983 йил 18 июнь санасида туғилган. У кино оламига аввалига актёр сифатида кириб келди. Кейин эса, режиссёрликка қўл уриб, бир неча клипларни суратга олди. Ҳозирги кунда эса, ўзини кинорежиссёр сифатида ҳам синаб кўриш арафасида. Унинг акаси Умид Искандаров таниқли актёр, лекин Муҳаммадали акасининг соясида қолиб кетмаган, Умиднинг укаси бўлиб эмас, шоубизнес оламига актёр ва режиссёр Муҳаммадали Искандаров бўлиб танила олди.

 

- Ижодга кириб келишингизга нима туртки бўлган?

- Ижодга болалигимдан қизиққанман, ичимдан шу ижодга бўлган қизиқиш ва маҳоратни сезиб, ҳис қилганман. Лекин, ҳеч бир ривожлантирмаганман. Чунки, профессионал футбол билан шуғулланардим. Бор кучимни шу футболга бағишлардим. Футбол борасида энди ютуқларга эришаётган вақтимда, баъзи жароҳатлар туфайли футболдан бутунлай кетишимга тўғри келди. 2-3 йил, ҳаётда нима иш қилиш, қандай касб танлаш борасида ўйладим ва охири бир тўхтамга келиб, ижодни танладим. Сабаби, футболда қандайдир орзу-умидлар билан яшаган бўлсам ҳам, бу касб инсонга бутун умрга эмасди! Ҳар қандай вақтда, кутилмаганда, бу касбдан айрилиб қолиш мумкин эди! Шунинг учун ҳам, мен иккинчи марта ҳаётда ўзимга бундай зарба бўлмаслиги учун, айнан ижодни танладим! Чунки, ўйлаб қарасам, инсон ижодда, умрининг охиригача ҳар тарафлама ижод қила олиши мумкин! Муҳими, мия билан юрак ишлаб турса бўлди! Футбол туфайли, 1999 йилдан 2007 йилгача Украинада яшаганман. Битта ўзимни кетишимни истамай, ойим ва акам ҳам мен билан бирга кетишган. 2007 йилда Ўзбекистонга қайтганман! Кейин бир йил Ўзбекистон Давлат Санъат ва маданият институтига тайёрланганман. Ўша пайтларда, хусусий телеканаллардан бирига, бошловчи сифатида кастингдан ўтганман. Ўшанда, ҳаётимда ижод билан биринчи танишув бўлган! Камера нима, режиссёрнинг вазифалари, монтаж, ҳаммасини ўрганганман. Кейин, Ўзбекистон Давлат Санъат ва маданият институтига, эстрада актёрлигига ўқишга кирганман. Сабаби, менинг акам Умид Искандаров режиссёрликка топширганди. Шунинг учун ҳам, битта факультетга тушиб қолмайлик, бир хил йўналишда кетмайлик, деб, шундай қилганман. Ўзимизга керак нарсаларни эса, бир-биримиздан сўраб олардик. Режиссёрлик бўйича керакли нарсаларни акамдан сўрардим, акам актёрликдаги этюдлар борасида ҳам ёрдам берарди. Афсуски, институтни тўлиқ битира олмаганман. Оилавий шароитдан келиб чиқиб, ҳозирда академик таътил олганман.

 

- Акангиз Умид Искандаровнинг таниқли актёр эканлиги сизга қанчалик ёрдам беради, ёки?

- Мен тўғриси, умуман, бу нарсани ҳис қилмайман. Акамни қандай таниган бўлсам, мен учун ҳалигача шундайлигича қолган. Ён-атрофларни билмайману, лекин, акам қанча роль ижро қилган бўлсалар ҳам, мен, ўзига ярашадиган ёки ҳамма актёрни қандайдир бир тўлалигича очиладиган роли бўлади, дейишадию, шундай бир очиладиган фильми ҳали чиқмади, деб ўйлайман. Ҳалигача шу нарсани кутаман. Ҳали мен қўйган планкадан ўтмади, деб ҳисоблайман.

 

- Ака-ука икковингиз бир-бирларингизга камчиликларингизни очиқ-ойдин айтиб, тортишувлар бўладими?

- О, уруш-жанжалгача борилади! Офисда ҳам, баҳслашиб, бир-биримиз билан тортишиб, камчиликлардан ташқари, ижодкорга хос бўлган хислатларга эга бўлиш кераклиги ҳақида бир-биримизга гапириб, тортишиб кетамиз. Акам менга, “нимага режиссёрлик билан шуғулланиб кетганингдан буён ўзингга қарамай қўйдинг? Соқолингни олиб юр” дейди. Мен ҳам акамга “актёр ўзига қараб юриши керак, озишингиз керак” дейман. Ижодда ҳам худди шундай. Мени ўз қарашларим, “кўриш”ларим бор, уни ҳам. Илгари бир хил фикрлардик. Ҳозир эса, ижодий қарашларимиз ўзгарган. Ўйлаб қарасам, бу яхшиликка экан. Бир хил фикрласа, битта инсондек бўлиб қолади. Икки хил фикрласа, 2 йўналишда ривожланаётган бўлади. У вақтдаги бир хил фикрлаганимиз нопрофессионал бўлган экан. Ҳозир, эса ўта профессионал бўлмаса ҳам, шу йўлга тушаётганимизни ҳис қиляпман. Чунки,  унга таклиф қилинган сценарийни менга ҳам ўқишга беради ва мен ўқиганимда, менга ёқмаётган воқеалар ривожи ёки кульминациясини мен бошқача тарафдан кўраман, акам бошқа тарафлама кўради. Лекин, иккаламизга ҳам ёқмаслиги мумкин. Якуний хулоса менда бошқача, акамда бошқача бўлади. Илгари эса, бирга ўқисак, бир хил “зўр экан” ёки, “ёмон экан, нимадир етмаяпти” деб қўя қолардик. Ҳозир эса, мен ҳам, у ҳам ҳар хил тарафдан кўра олишни бошладик.

 

- Олдин актёрликда, кейин эса, клипмейкер-режиссёрликда танилдингиз. Актёрликдан режиссёрликка ўтиб кетиш сабаби?

- Мени устозим Сергей Сергеевич Каприелов ўзи режиссёр эди. Ўзбек Миллий Академик театрида 10 йилдан кўпроқ режиссёрлик қилган. Кейин Москвада ҳам, баъзи бир театрларда режиссёрлик фаолияти билан шуғулланган. Ҳозирги кунда Ўзбекистонда Оперетта театрида бадиий раҳбар бўлиб фаолият юритмоқда. Уларнинг фикрлаши режиссёрлик томонидан бўлганига, мен ҳам ижодий таҳлилларига жуда қизиқардим. Актёрга вазифа бераётган вақтлари, мени ҳам кўпроқ шу нарса ўзига тортарди. Мен саҳнада ўзимни актёрдек ҳис қилмасдим. Натижада, иккинчи курсда, мен режиссёр бўлишим керак экан, деган фикрга келганман. Актёрликдан кўра, режиссёрлик менга яқинлигини тушунганман. Акамда эса, аксинча бўлган, режиссёрликка ўқиётганда, актёрликка қизиқиб кетган. Менда шу тарзда дунёқарашимда ҳам режиссёрлик акс эта бошлади, бирор сценарийни қўлга олсам ҳам, камчилик қидирадиган, таҳлил қиладиган бўлдим. Бу эса, ҳеч қайси режиссёрларга ёқмаслиги табиий. Режиссёр, режиссёрдан камчилик қидириши, қандайдир ичимда уйғониб қолди. Ўз ўзига режиссёр дегандек... Бу нарса актёр учун ёмон. Актёрлар суратга олиш майдончасида режиссёрлик қилса, буни нотўғри, деб ҳисоблайман. Кинода суратга тушаётган актёр режиссёрлик қилиши керак эмас, аксинча, режиссёрга ўзини ишониб топшириши керак. Менда эса шу нарса уйғонмади. Сьёмкаларга чиққанимда ҳам, ўша устозим сингдириб қўйган мантиқ йўқолиб қолса, режиссёрликка аҳамият бериб, қидирардим. Ўша нарса йўқ бўлса, ҳаттоки уришиб ҳам кетардим. Шундан кейин, ўзимни синаб кўрмоқчи бўлдим. Лекин, дарҳол режиссёрлик қилмадим. Клипмейкер Наримон Султонхўжаев билан бирга институтдан ўқиётган вақтимиздан танишмиз, у ўша вақт, “клип қилгин” деб таклиф берган эди. Чунки, институт вақти бир этюдларимни, қўйган саҳналаримни кўрганди. Мен ҳам, унинг таклифини қабул қилиб, ўзимни синов муддатига қўйиб, режиссёр бўла оламанми, деб бир йил Наримон билан бирга ишлаганмиз. Яхши натижаларга эришганман.

 

- Ўзингиз мустақил равишда, биринчи суратга олган клипингиз?

- Биринчи клипим собиқ “Беном” яъни, Сарвар ва Комилнинг “Эркалай” клипи бўлган. Ҳамма нарса ўз бўйнимда, рассом, костюмер, гримёр, ҳаммаси ўзим эдим. Бир йил Наримон билан ишлагач, ўзим ҳам мустақил ҳаракат қилиб кўришим кераклигини тушунганман. Ҳозирги кунда ҳаммага айтяпман, мен клипмейкерлик номига ҳеч қачон даъвогарлик қилмаганман! Мен клипмейкер эмасман. Чунки, ўзи клип жанри, мутлақо бошқа жанр. Кино ва клип ажралиб туради. Клипда биринчи ўринда, режиссёрдан ҳам оператор устунроқ бўлиши керак. Чунки, тасвир чиройли бўлиши керак. Баъзида мантиқ ҳам шарт эмас. Сюжет ҳам баъзида шарт эмас, трекли клип ҳам бўлиши мумкин. оператор, ёки рассомнинг ечими билан ҳам чиқиб кетса бўладиган ҳолатлар бўлади. Шунинг учун ҳам, мен клипмейкерликка даъвогарлик қилмайман ва ҳеч қачон ҳеч қаерда клипмейкерман, демайман. Мен ўзимни синаб кўраётган, синовлардан ўтаётган режиссёр деб, ҳис қиламан. Ҳозирги кунда суратга олаётган клипларимда, иложи борича, суратга олмоқчи бўлган киноларимнинг мавзуларини кичкинагина эпизоди, воқеасини олиб, фойдаланяпман. Сабаби, мана ушу йиққан гуруҳимни ўзимга мослаб оляпман. Дарҳол кино олишга тўғриси, катта масъулиятдан қўрқдим ҳам, десам бўлади. Бўлмаса, фильм суратга олиш учун жуда кўп таклифлар бўлган. Рад жавобини бердим, чунки суратга олмоқчи бўлган фильмим жуда ҳам мураккаб масштабли. Миямда ўйлаб чиққан бўлсам ҳам, амалда тайёр эмаслигимни ҳис қилардим. Шунга бир ижодий гуруҳ йиғиб, шакллантирдим. Ҳали жараён давом этмоқда.

 

- Актёр сифатида ҳам роллар ижро қилиб турибсизми? Ёки бутунлай режиссёрликка ўтиб кетдингизми?

- Ҳозирги ўзбек киноси, ривожланмоқда. Ҳар хил фильмлар бор. Лекин, режиссёрликка берилиб кетган инсоннинг актёр бўлиши... билмадим, лекин тўғри ичимда актёр ҳам бор, роль ижро қилгим келади. Айниқса, премьераларга борганда актёрларни кўрганда, ҳар қандай инсонни, ҳамманинг эътиборида бўлгиси келади. Бир хил вақтлари, “мен ҳам  шу ролни ўйнаб юбораймикан, томошабинлар эсдан чиқариб қўйишмоқда” деган фикрлар ҳам келади. Лекин, барибир ўзимни тўхтатаман. Чунки, мени қониқтирадиган сценарийлар келмаяпти ҳали. Охирги роль ўйнаган фильмимда ҳам, ўзи баъзи сабабларга кўра роль ижро қилгандим, аммо бу фильмдан сўнг, янада иккиланиб қолдим. Тўғриси, у фильмда роль ижро қилгим келмаганди. Қолаверса, шундай бир ҳолат ҳам бўлган, “ўзингдан буюк режиссёр ясаб оляпсанми, шундай сценарийлар ҳам бор, ўқиганингда ёқмайди, аммо суратга олинганда яхши чиқиши мумкин” деган фикр бўлган. Ўзимга яна бир синов қўйганман. “Тўғри фикрладимми, нотўғри фикрладимми? Бу фильм муваффақият қозонмаса ҳам, сенга унчалик зиён олиб келмайди” деганман. Ўзи ундан олдинги “Бахт сароблари” фильми ҳам мени “куйдирганди”! Энг норози бўлган фильмим ҳам ўша бўлади. Мавзуси яхши, ёмон эмасди, яхши топилган. Лекин, фильмнинг режиссураси яхши бўлмаган. Менга бошида бошқа режиссёр, бошқа оператор ва бошқа партнёрларнинг номларини айтишган. Рози бўлганман. Биринчи суратга олиш гуруҳи билан танишганман, партнёрим актриса Гулчеҳра Эшонқулова эди. Лекин, суратга олиш ишлари бошлангач, ярмига келиб партнёрдан тортиб, режиссёргача алмашиб кетган! Мен ва актёр Борис Гафуровдан бошқа ҳамма алмашган!  Ўшанда ҳам, “балки яхши чиқар” дегандим. Лекин, мана шулардан сўнг тушундимки, ички сезгим алдамас экан. Шунинг учун ҳам, яна 2-3 ёш режиссёрлардан фильмларда бош ролларга таклиф бўлганди, қатъиян тўхтатдим. Ҳозирги ёш режиссёрлар ҳам, клипмейкерлар ҳам, мени бу одатимни билиб қолишган.

 

- Ўзингиз суратга олиш майдонига келиб, масалан, актёрларни режиссёрлик қилиши ёқмайди, дедингиз. Ҳозир ўзингиз режиссёрлик қилаётганингизда ҳам, ўзингизга нисбатан шундай ҳолатлар бўляптими? Яъни, клип суратга олаётганингизда актёрларнинг келиб, режиссёрлик қилиш, ақл ўргатиш ҳолатлари...

- Мен бундай инсонларни қабул қила оламан, фақат мени биргина саволимга жавоб бера олишса! “Агар шу нарсани оқлаб бера олсанг, етказиб бера олсанг, мени ишонтира олсанг, қил” дейман. Бундай ҳолларда мен актёрнинг ўз импровизацияси учун битта қўшимча дубль бераман. Агар менга ёқмай қолса, ўзимникини ҳам қилдириб оламан. Монтажда қайси бири тўғри келса, ўшани қўяман. Баъзи вақтларда рассом, ёки оператор келиб ўз ечимини айтади. Мен бунга демократик қарайман. Чунки, баъзи вақтларда мен ҳам баъзи керакли деталларни ўтказиб юбораётган бўлишим мумкин. Негаки, режиссёрликда энг хавфли нарса, актёрнинг ижросига берилиб кетиб, ундан завқланиб, мантиқдан чиқиб кетиш ҳолати ҳам бўлади. “Зўр ўйнаб бердию” деган нарса бўлади. Шуни чегарасини билиб туриш керак. Актёр зўр ўйнаган бўлса ҳам, ўша линиясидан чиқиб кетмаслигини назорат қилиши керак. Режиссёр, бу дирижёр, у ҳамма нарса меъёрида бўлишини қарайдиган, назорат қиладиган инсон. Шунинг учун ҳам, яхши кино чиқса ҳам, ёмон кино чиқса ҳам режиссёр айбдор! Мен нима бўлганда ҳам барибир актёрни эшитаман. Агар мени ишонтиролса, фикрини ўйлаб кўраман. Баъзида актёрлар зўр топилмалар қилишлари ҳам мумкин. Менга профессионал актёрлар билан ишлаш ёқади.

 

- Клипларга ғояларни асосан қаердан оласиз?

- Мусиқани эшитганимда, ичига кириб кетишга ҳаракат қиламан. Биринчи ўринда сўзи ҳам эмас, характерига эътибор бераман. Ўша мусиқага қандай инсонлар тушади, деб фикрлайман. Баъзи мусиқаларга қандайдир аристократ қаҳрамонлар мос тушади. Бир хилларида эса, қандайдир бутунлай бошқа инсонлар бўлади. Бу дегани, бутун клип мана шунга мосланиши керак, дегани бўлади. Шундан сўнг, ўша муҳитга яраша ғоя пайдо бўлади. Ўша инсонлар ичида қандай воқеа бўлиши мумкин, деган фикр пайдо бўлади. Масалан, байкернинг ҳаёти ва пианистнинг ҳаёти бир-биридан фарқ қилади! Масалан, байкернинг қилган ишини пианист қилмайди! Шунинг учун ҳам, биринчи навбатда ўша муҳитнинг ичидан мантиқ қидириб топаман. Аввал хато қилардим, биринчи ғояни ўйлаб олиб, унга инсонларни, қаҳрамонларни мослардим. Бундан образларда хатолик келиб чиқарди. Бундай инсон, бундай қилиши мумкин эмас-ку, деган саволлар бўлиб қоларди. Ғоя яхши, лекин актёрлар нотўғри танланиб қоларди.

 

- Кино ва клипларда кўпгина роллар ижро қилдингиз. Ўзингиз учун энг қадрлиси?

- “Беном” гуруҳи Сарвар ва Комилнинг “Дард” клипи менга жуда ҳам ёқади! Унинг ғоясини ижодий гуруҳ билан ўзим қилганман. Лекин, оператор Наримон Султонхўжаев, мени лол қолдирган тарафи, мен у ғояни айтиб берганимдан кўра чиройлироқ тасвирга олиб берган! Ундай ғоя, воқеалар кўп! Наримон Султонхўжаев эса, шундай бир фантазия қилиб, чиройли тасвирга олган! У ерда мен режиссёрлик қилмаганман, ўзим роль ижро қилганимга, Наримонга актёр сифатида ўзимни топширганман. Кадрларни ҳам кўрмаганман. Лекин, клип битганда кўриб, ҳақиқатдан ҳам маза қилганман! Наримон ҳамма нарсани мослаштириб суратга олган, мен буни унинг энг зўр иши, деб ҳисоблайман.

 

- Қайси ижодкор билан бирга ишлаш энг қийин бўлган?

- Жасур Умиров. Унинг ҳар битта клипи қийин берилади, чунки Жасурни ўзини аниқ бир тўхтамга келиши қийин. Жасур ўзи оқкўнгил ва жуда яхши инсон! Лекин, шундай одати бор, агар келган ғояни ҳозир гапириб, ҳозир қилинмаса, у эртага шу нарсани қилмайди, ўйлаб ҳам ўтирмайди. Ҳар қандай ғояни ҳозир қилиш керак. Кейин уни Жасур яхшилаб тушуниб олиши керак. Қолаверса, уни инжиқлик қиладиган одати ҳам бор. Масалан, “Одамларнинг тўйларида” клипида, мен уни мажбурий ўйнатганман, десам ҳам бўлади. “Мен бундай қилмайман” деган, “энди қизнинг машинаси балонини ювдиришингиз қолганди” деб хафа ҳам бўлган. Мен ўзи хонандаларни стереотипини бузишни яхши кўраман. Гламур клиплар олиб юрган хонандага мен атайлаб, бошқача қилиб, клип суратга оламан. Жасурга шундай кли суратга олганимизда, у хафа бўлган. Лекин, клип чиққач, жуда яхши фикрлар бўлди. Ўзи мен Жасурни хонанда сифатида ўрганиб чиққанимда, томошабинлар томонидан “клипларида каттазанглик, ҳаддан ортиқ мағрурлик сезилади” деган гапларни эшитгандим. Мен атайлаб, шу ҳолатни йўқотиш учун ҳам, шундай клип суратга олиб берганман. Шундан сўнг, Жасурни шундай димоғдор деб ўйлаганларни ҳам фикрлари ўзгариб, ҳаммани меҳру ҳурмати ошди. Буни ўзи ҳам сезди. Бошқа қирраси ҳам очилди.

 

- Наримон Султонхўжаев билан ҳам, “Беном” гуруҳи билан ҳам орангиздан гап ўтиб уришиб қолганмишсизлар?

- Наримон Султонхўжаев билан мен ҳеч қачон уришмаганман! Наримон мен учун энг яқин инсонлардан биттаси, деб ҳисоблайман. У жуда тиришқоқ, иш борасида жуда ҳам масъулиятли, оператор сифатида ҳам мен учун биринчи рақамли операторлардан! Ҳали ҳам яхши дўстона муносабатдамиз. Фақат, кейинчалик мустақил ишламоқчи бўлиб, мен у гуруҳдан кетганман. Ўз ҳоҳишим, ўз қарашларим билан, мақсадим, кино олиш бўлган. Бир йил давомида ўзимга режиссёр сифатида синов қўйиб, ўзимни кино режиссёрлигига тайёрладим. Шу бир йил ичида суткалаб ухламаслик, гонорарсиз ишланган ҳолатлар ҳам бўлди. Яъни, гонорар берилса ҳам, уни ҳам ижодга сарфлаб, ўша клипни ишлатиб, охиригача ишлаган вақтларимиз ҳам бўлди. Шунинг учун ҳам, Наримон ҳақидаги “уришиб қолди” деган гаплар асоссиз! “Беном” гуруҳи билан ҳам ҳеч қачон уришмаганмиз. “Беном” гуруҳи менга 2 марта мурожаат қилишган. “Дард” қўшиғида, “сенга мослаб ёзганмиз, ўзинг ўйнаб бергин” дейишган. Биргаликда ўша ғоя қилиниб, Наримон Султонхўжаев суратга олган. Иккинчи ижодий ҳамкорлик эса, “Эркалай” клипи бўлди. Бу клип менга катта тажриба бўлган. Чунки, оғир бўлган, биргаликда меҳнат қилганмиз. Ҳозир кунда бундай қила олмасам керак. Балки, улар шунга мендан хафадир? Лекнн, мен тарафдан ҳеч қандай тушунмовчилик бўлмаган!

 

- Ижод сиз учун?

- Ижод мен учун, тўғрисини айтсам, ҳаёт бўлиб қолди! Ижод мени қандайдир тарбияламоқда, ўзимни ҳар ой алмашаётганимни сезаман. Масалан, бир йил олдин, мен бундай гапларни гапира олмасдим. Бир хил вақтларда, инсонлар фалсафаси, мантиқ ва бошқаларга илдизигача кириб кетаман. Чунки, ижод сабаб. Шунинг учун ҳам, шу билан яшайдиган бўлиб қолганман. Уйга борсам, ижодни унутиш керак, оддий одам бўлиб, кулишиб, гаплашиб ўтириш керак. Лекин, шу даражадаки, мен уйда ҳам ўша оддий одам бўлиб ололмаяпман. Масалан, уйдагилар мантиқни ўйламай, фалсафани ўйламай бир гап айтди, дейлик, мен эса, “нега бунақа” деб ижодкорларча ўйлай бошлайман ва шундай жуда чуқур кириб кетаётганлигимни сезиб қоляпман. Қолаверса, уйдагилар гапирса, оддий нарсаларни эшитмаётганимни сезиб қолишса, хафа бўлишади. (кулади)

 

- Футболдан кетиб, ижодни танладингиз. Ижодда ўзимни топдим, деб ўйлайсизми?

- Йўқ, ижодда ўзингни топишинг қийин. Ҳозир қидирмоқдаман, изланишдаман. Ёлғон ижод ҳам бор. Пойдеворни яхши қўймай, зўр ижод қиляпман, деб ўйлайсиз. Атрофдагилар “нотўғри кетяпсан” дея олишмайди, чунки сиз муваффақиятли ижод қиляпсиз. Лекин, бу ёлғон бўлиши мумкин. Бу агар йиқилса, бутунлай йиқилади ва яна нолдан бошлашга тўғри келади. Бунақа ижодкорларни кўп кўрганман. Фундамент йўқ, агар йиқилса, нимага суянишни билмайди. Тушса, қайта кўтарилиши қийин. Мен ана шундан қўрқаман! Ҳақиқий ижодкорнинг пойдевори мустаҳкам бўлиши керак. Мукаммал, профессионал бўлиш керак!

 

- Акангиз билан роль борасида рақобатчи бўлиб қолган ҳолат юз берганми? Яъни, битта ролга у кишини ҳам, сизни ҳам таклиф қилишган ҳолат?

- Йўқ! Ҳеч қачон бундай бўлмаган! Сабаби, биз ҳар хилмиз. Умид тушадиган ролга мен ҳеч қачон, мос тушмайман. Режиссёрлар икковимизни таклиф қилган ҳолатлари бошқача бўлган. Яъни, мен уларни нима ҳоҳлаётганини билганман. Умид танилган актёр, мабодо роль борасидаги гонорар тўғри келмай қолса, укаси унга ўхшаб кетади. Балки... деган фикр билан. Аммо, профессионал режиссёр ҳеч қачон иккаламизни битта образда кўрмайди. Мени характерим, табиатим бошқача, умуман ҳар хилмиз. Шунинг учун ҳам, битта амплуага умуман тўғри келмаймиз. Шунинг учун рақобат ҳам бўлмаган. Агар бир хиллик бўлганида, рақобат ҳам бўлиши мумкин эди.

 

- Театрда ҳам ишлаб кўриш фикри бўлганми?

- Оперетта театрида актёр сифатида ишлаганман. Институтда ўқиганимизда, шу театрда “Аршин мол-олон” спектаклида Султанбейни ўйнаганман. Аммо, ўзимни ҳеч актёр сифатида кўрмаганман. 4 йил давомида, устозимни қўлида ўқиган бўлсам, 4 йил ичида бирорта ҳам мақтов гап эшитмаганман. Бир хил вақтлар устозим мени ёқтирмаса керак, дердим. Мен у кишини, фикрлаши, режиссёрлигини жуда ҳурмат қилардим. Аммо, инсон сифатида мени ёмон кўрадими, деган фикр бор эди. Курсда устозим, бошқаларга индамаса ҳам, мени этюдларимни жуда қаттиқ таҳлил қиларди. Лекин, “Аршин мол-олон” спектаклида кутилмаганда келиб, театр ходимлари ҳам, устозим ҳам яхши сўзлар билан табриклаганда, шунча қийинчиликлар биттада чиқиб кетган. Ҳаттоки, ҳайрон қолганман. Кейин мени Оперетта театрига ишга олиб, шу спектаклнинг биринчи составига киргазишган! Зинаида Соловей исмли Украина Халқ артисти билан партнёр бўлганман. Ишлаб юриб, кейин тушунганман, театр бу алоҳида ижод! Театр жуда рашкчи ва агар ундан бошқа ишлар билан шуғуллансангиз, сизни 3-4 планга ўтказиб қўяди. Театрда биринчи ўринда ўзига талаб қилади. Белгиланган вақтда репетиция, ҳар қандай сьёмкани тўхтатиш керак. Шундай вақтингизни оладики, сиз ҳар куни банд бўласиз. Шунинг учун ҳам, ўйлайманки, 40-50 ёшларимда, ишларимни йўлга қўйиб олгач, театрга қайтишим мумкин. Ёшларга театр бироз мос келмаётгандек, менинг назаримда. Чунки, театр билан тўлиқ банд бўлиб, бошқа нарсаларга улгура олмай қолиш мумкин. мен ўзим истаётган кино ва режиссёрлик оламидан қолиб кетишим мумкин. Бу мени шахсий фикрим, албатта.

 

- Актёрсиз, чиройли актрисалар билан суратга тушасиз ва режиссёр сифатида ҳам актрисалар билан бирга ишлайсиз. Рафиқангиз рашк қилмайдиларми? Рашк оилада кимда кучли?

- Аёл кишида рашк бўлиши керак эмас, аслида деб ўйлайман. Бу менинг тушунчам. Эркак кишига эса, рашк айнан керак ва шарт! Рашк қилаётган аёл киши, бу нотўғри философиядан кетаётган инсон. Чунки, рашк билан эркак кишини ҳеч қачон ушлаб қолиб бўлмайди. Агар эркак киши ҳоҳласа, ҳар қандай вақтда, аёл киши минг тўполон қилса ҳам, ўша ўзи ҳоҳлаган нарсаларни қилиб чиқади. Эркак кишини табиати шундай. У бошқача фикрлайди, ҳис қилади. Ҳаётни бошқача тушунади. Иккови ҳам икки дунё. Аёл кишининг табиати шундайки, битта инсон билан қониқиб яшай олади. Агар уни талабларини эркак киши жойига қўйиб чиқса, бир умр битта инсон билан яшаб ўтиб кетади. Лекин, эркак киши бундай эмас! Эркак кишининг табиати ёш боладек, ҳамма нарсани олиб, ушлаб, қизиқиб кўриши керак. Масалан, ёш бола ҳамма нарсани қизиқиб, олиб кўради. Уни урмайсизу, тўғрими? У бола, барибир тушунмайди! Қилма, деган ишни қилади! Ушлама, десангиз ушлайди! Таъқиқлашни фойдаси йўқ! Шу нарсани аёл киши тушуниши керак. Эркак кишини ушлаб қоладиган ягона нарса, бу аёл кишини эрига нисбатан яхши муомаласи, кайфиятига қараб кутиб олиш, чунки эркак киши кўчада юради, пул топади, оилани боқади. У ҳар хил кайфиятда келиши мумкин. Кўчадаги кайфиятини аламини, уйда оладиган эркаклар ҳам бор, лекин улар ҳам айбдор эмас, уларни вақтида онаси эшитмаган, ёки шундай кутиб олмаган. Энди уйда рафиқаси ҳам, яхши кутиб олмаса, автоматик равишда, унга нисбатан агрессия ёки нафрат уйғониши мумкин. Шунинг учун аёл киши, минг эридан хафа бўлса ҳам, уни яхши кутиб олиши, кейин эртаси куни эрини кайфияти яхши бўлганда, агар вазиятни тўғри тушунтириб, “мени юрагим оғрияпти, шу ишингизни қилманг” деса, эркак киши ҳам буни нормал қабул қилади. Энг муҳими, аёл киши уйини шинам муҳит қилиб қўйса, эркак киши уйга келиб дам ололса, у ҳеч қачон оиласидан кечмайди!

 

- Ҳаётда романтик инсонмисиз?

- Олдин, актёр бўлиб юрган вақтларим романтик эдим. Ҳозир эса, реалистман! Баъзи қизлар масалан, мени олдимда ўзини ўта элегант тутмоқчи бўлса, кулгим келади. Чунки, баланд пошнадаги элегант ўша қиз, уйга борганда, ўша пошнали туфлисини ечиб, бемалол диванда ўтириб шапиллатиб, овқатланиши мумкин, деб ўйлайман. Чунки, ҳаммамиз ҳам инсонмиз ва камчиликлардан ҳоли эмасмиз. Шундай экан, кимгадир ўзимизни кимдир қилиб кўрсатишимиз шарт эмас, деб ўйлайман. Ўша ниқоб таққан инсонларни сезиб қолаётганим, менга романтизм бермаяпти! Эртакдан чиқиб кетганман, реалистман! Ҳозир биров ёнимга келса, нима мақсадда келганлигини яхши биламан.

 

- Қай даражада масъулиятлисиз?

- Охирги пайтлар масъулиятсиз бўлиб қолишимга баъзи сабаблар бўлмоқда. Бу нарсадан қийналяпман. Чунки, табиатан масъулиятлиман. Лекин, бироз масъулиятсизлик, бу вақт етишмаслигидан, баъзида кўзгуга ортиқча қарашга ҳам вақт етишмаяпти. Вақт ўтган сари қарашлар ҳам, ташқи кўриниш ҳам ўзгариб, касбингизга мослашиб кетаверар экан. Актёр бўлиб юрганимда кўпроқ ўзимга қарардим. Мана бундай кийим олишим керак, бу рангда бўлиши керак, деган гаплар. Лекин, ҳозир режиссёрликка қизиққанимдан бу нарсалар хаёлда ҳам йўқ, бошқаларнинг ташқи кўринишим ҳақидаги фикрлари ҳам қизиқ эмас! Биринчи ўринда иш бўлиб қолган!

Саида Вахобова

Феруза Фаттохова